یکی از مهم‌ترین مسائل مربوط به دستگاه‌های الکترونیکی قابل حمل بحث مربوط به باتری و شارژ کردن آن‌ها می‌باشد، باتری اکثر گجت‌های امروزی غیر قابل جداشدن است و این بدین معناست که باید بیش از قبل به فکر مراقبت از باتری دستگاه خود باشید، باتری‌هایی که در دیوایس‌ها امروزی استفاده می‌شود معمولا از نوع لیتیوم یونی (Li-ion) می‌باشد، بحث‌های ضد و نقیض بسیاری در مورد افزایش طول عمر اینگونه باتری‌ها وجود دارد، برخی می‌گویند بهتر است اجازه دهیم باتری تا انتها خالی شده و سپس آن‌را به طور کامل شارژ کنیم، عده‌ای دیگر معتقدند بهتر است اجازه ندهیم شارژ باتری تا انتها تخلیه شود و همچنین نباید مجددا آن‌را تا انتها و به طور کامل شارژ کرد، در ادامه با همیار آی‌تی همراه باشید تا باهم دلیل علمی و منطقی این امر را بررسی کرده و ببینیم چگونه می‌توان طول عمر باتری لیتیوم یونی را افزایش داد.
در گذشته نحوه‌ی شارژ دستگاه‌ها به چه صورتی بود؟
چند سال قبل اگر قصد خرید تلفن همراه جدیدی را داشتید فروشنده به شما می‌گفت برای اولین بار دستگاه خود را به مدت ۸ ساعت به شارژ متصل کنید، دلیل این امر این بود که در گذشته از باتری‌های نیکل کادمیوم در گجت‌ها استفاده می‌شد و باید برای بازشدن تمام سلول‌ها باتری در ابتدا آن‌را به مدت ۸ ساعت در وضعیت شارژ قرار میدادید.
همچنین به شما توصیه می‌شد اجازه دهید باتری دستگاه تا انتها تخلیه شود و سپس آن را به طور کامل شارژ کنید، این مورد برای باتری‌های قدیمی (نیکل کادمیوم) صحیح بود اما امروزه در اکثر دستگاه‌ها از باتری‌های جدیدتر (لیتیوم یونی) استفاده می‌شود، این باتری‌ها از لحاظ ساختار کاملا متفاوت از باتری‌های نیکلی هستند، بنابراین نحوه‌ی نگهداری و شارژ آن‌ها نیز کاملا متفاوت است، در ادامه نحوه‌ی نگهداری و شارژ صحیح باتری دستگاه‌های امروزی را با هم بررسی می‌کنیم.
بررسی کنید باتری دستگاه شما چه نوعی است؟
اکثر دستگاه‌های امروزی از باتری‌های لیتیوم یونی استفاده می‌کنند، بنابراین اگر دیوایس خود را به تازگی خریداری کرده‌اید تقریبا می‌توانید مطمئن باشید که باتری مورد استفاده در آن از نوع لیتیوم یون است، اما برای اطمینان بیشتر می‌توانید باتری دستگاه را خارج کرده و اطلاعات نوشته شده روی آن را مطالعه کنید، اگر به واژه Li-ion یا Lithium-ion برخورد کردید بنابراین باتری دستگاه شما از نوع لیتیوم یون است، اگر باتری دستگاه شما غیرقابل جداشدن است می‌توانید با کمک نرم‌افزارهای بررسی دستگاه به نوع باتری پی ببرید، هرچند اگر دستگاه خود را به تازگی تهیه کرده‌اید این اطمینان را به شما می‌دهیم که باتری شما از نوع لیتیوم یون است و می‌توانید با خیال راحت به توصیه‌های زیر عمل کنید:
۱. اجازه ندهید باتری دستگاه کاملا تخلیه شود!
لازم نیست صبر کنید تا شارژ دستگاه شما صفر شود، شما هرگاه بخواهید می‌توانید دستگاه خود را به شارژ متصل کنید.
باتری‌های لیتیوم یونی سیکل شارژ و دشارژ مشخصی دارند، این جمله بدین معناست که شما می‌توانید ۳۰۰ تا ۵۰۰ مرتبه باتری را از ۰ تا ۱۰۰ شارژ کنید و پس از آن عمر مفید باتری دستگاه شما به پایان میرسد، جدول زیر سیکل دشارژ باتری را در حالت‌های مختلف نشان میدهد:
جدول بالا را اینگونه توصیف می‌کنیم:
این جدول به ما نشان میدهد اگر باتری را تا ۱۰۰ درصد شارژ کنید، سیکل دشارژ آن حدود ۳۰۰ تا ۵۰۰ بار خواهد بود، اگر آن‌را به میزان ۵۰ درصد شارژ کنید سیکل دشارژ برابر ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ بار خواهد شد یا مثلا اگر باتری را به اندازه‌ی ۱۰ درصد شارژ کنید سیکل دشارژ برابر ۳۷۵۰ تا ۴۷۰۰ خواهد بود و… .
شاید با دیدن این ارقام پیش خود فکر کنید در نهایت فرقی ندارد باتری به چه صورتی شارژ شود (مثلا یک بار شارژ ۱۰۰ درصد برابر دو شارژ ۵۰ درصدی است) اما اگر اعداد و ارقام بالا را در قالب نمودار رسم کنید یک منحنی خواهید دید (و نه یک خط مستقیم) این بدین معناست که درصد متفاوت شارژ نسبت یکسانی با سیکل دشارژ نداشته و در بازه‌ی خاصی بهترین بازده را خواهد داشت.
به بیان دیگر بهترین حالت در جدول فوق، زمانی است که حاصل‌ضرب تعداد دفعات شارژ در درصدی از ظرفیت که استفاده شده، در مقدار حداکثر خود باشد، به عنوان مثال شارژ ۲۵ درصدی از ۵۰۰ برابر ظرفیت باتری بهره می‌برد (۰.۲۵*۲۰۰۰=۵۰۰) و در این مورد دشارژ ۵۰ درصدی حداقل از ۶۰۰ برابر ظرفیت باتری استفاده می‌کند که رقم بسیار خوبی است.
بنابراین بهتر است تلفن همراه یا تبلت خود را هنگامی که شارژ آن به حدود ۴۵٪ رسید به شارژ متصل کنید، این امر برای لپتاپها حدود ۷۵٪ است (یعنی هنگامی که شارژ لپ‌تاپ شما به ۷۵٪ رسید بهتر است آن‌را به شارژ متصل کنید)
حال این سوال پیش می‌آید، باتری را تا چه حد شارژ کنیم؟ به طور ۱۰۰ درصد یا کمتر؟
۲. باتری لیتیوم یونی دستگاه خود را به طور کامل شارژ نکنید!
اگر مجددا به جدول بالا توجه کنید درمیابید که شارژ ۱۰ درصدی نیز بهینه نیست، بهترین کار این است که اجازه ندهید شارژ باتری دستگاه شما به بیش ۸۵٪ مقدار خود برسد، به بیان دیگر هنگامی که شارژ دستگاه شما به ۸۵٪ رسید بهتر است آن را از شارژر جدا کنید، همچنین به هیچ وجه باتری دستگاه خود را در وضعیت ۱۰۰٪ در شارژ رها نکنید (از شب تا صبح دستگاه را به شارژر متصل نکنید!)
نتیجه‌ی کلی که از توضیحات بالا می‌گیریم این است:
بهترین وضعیت برای باتری دستگاه شما این است که میزان شارژ آن بین ۴۵ تا ۸۵ درصد در نوسان باشد، هنگامی که شارژ باتری دستگاه به ۴۵٪ رسید آن را به شارژر متصل کرده و هنگامی که به ۸۵٪ رسید شارژر را جدا کنید!
این روش شارژ کردن به شما کمک می‌کند، تا باتری دستگاه بیشترین عمر مفید خود را داشته باشد و تا مدت زیادی با بهترین کیفیت خود کار کند.
باتری‌های پیشرفته‌ی امروزی یک ویژگی مهم دارند و آن این است که می‌توانند مدت زمان شارژ را تخمین بزنند، به همین علت برای کالیبره کردن باتری به شما توصیه می‌کنیم هر ماه یکبار باتری دستگاه خود را از ۰ تا ۱۰۰ درصد شارژ کنید (اجازه دهید شارژ باتری تا انتها تخلیه شود و سپس به طور کامل آن را پر کنید) هرچند این کار برای عملکرد باتری مفید نیست اما باید برای کالیبره کردن باتری آن‌را انجام دهید تا باتری دستگاه بتواند به درستی مدت زمان شارژ را تخمین بزند.
۳. اجازه ندهید دمای باتری دستگاه بیش از حد افزایش یابد!
دمای بالا قاتل باتری‌های لیتیوم یونی است، لطفا به جدول زیر توجه کنید:
همانگونه که مشاهده می‌کنید با افزایش دمای باتری ظرفیت آن به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد، مثلا اگر باتری شما به صورت مداوم در دمای ۶۰ درجه قرار گیرد تنها پس از ۳ ماه ظرفیت آن به ۶۰ درصد مقدار کلی خود خواهد رسید و عملا پس از ۱ سال عمر باتری دستگاه شما به اتمام خواهد رسید!
البته همانطور که دمای بالا به باتری دستگاه آسیب می‌رساند، دمای پایین نیز می‌تواند به باتری آسیب بزند ولی معمولا هیچگاه دمای دستگاه آنقدری کاهش نمیابد که باعث صدمه زدن به باتری شود، از این رو به شما توصیه می‌کنیم بیشتر مراقب افزایش دمای باتری دستگاه خود باشید.
در مورد دستگاه‌هایی مانند لپتاپها می‌توانید هنگامی که دستگاه به شارژ متصل است باتری آن را جدا کنید و یا در هنگام شارژ از استندهای خنک کننده برای لپ‌تاپ خود استفاده کنید.
در مورد تلفن‌های همراه و تبلت‌ها نیز به شما توصیه می‌کنیم در صورت امکان از کیف‌های پلاستیکی یا چرمی استفاده نکنید (زیرا عایق حرارتی بوده و باعث گرم شدن بیشتر دستگاه می‌شوند)
در مورد تلفن‌های همراه و تبلت‌ها شدیدا به شما توصیه می‌کنیم در هنگام شارژ به هیچ وجه با دستگاه خود کار نکرده و در صورت امکان آن را خاموش کنید، کار کردن با دستگاه بار پردازشی برای پردازنده به همراه خواهد داشت که باعث گرم‌شدن پردازنده می‌شود، که این امر در نهایت منجر به افزایش دمای باتری خواهد شد، بنابراین بهتر است در هنگام شارژ شدن دستگاه، آن را به حال خود رها کرده و با آن کار نکنید.
۴. ولتاژ شارژ دستگاه خود را کنترل کنید!
ظرفیت سلول باتری‌های لیتیوم یونی در حدود ۳.۷v می‌باشد، ولتاژ اینگونه باتری‌ها با کاهش شارژ افت پیدا می‌کند، همچنین اگر باتری دستگاه تا انتها پر باشد، ولتاژ سلول‌ها می‌توانند تا ۴.۲v نیز افزایش یابند، نکته‌ی مهمی که در این زمینه وجود دارد این است که باید سعی کنید باتری دستگاه خود را با ولتاژ پایین شارژ کنید، به جدول زیر توجه کنید:
این جدول به ما نشان میدهد ولتاژ بالاتر (۴.۲v) از کل ظرفیت باتری استفاده می‌کند ولی ولتاژ کمتر (۳.۹۲v) تنها از ۷۵٪ ظرفیت باتری استفاده می‌کند، هر چند با مشاهده‌ی این ارقام به نظر میرسد شارژ با ولتاژ بالا ظرفیت بیشتری به ما میدهد، اما باید بدانید این تفاوت ۲۵ درصدی می‌تواند عمر باتری دستگاه شما را تا ۸ برابر کاهش دهد، استفاده از شارژری با ولتاژ و آمپر بالاتر هرچند می‌تواند باتری دستگاه شما را سریع‌تر شارژ کند، اما طول عمر مفید آن را به طور قابل توجهی کاهش میدهد.
بنابراین به شما توصیه می‌کنیم از شارژر اصلی دستگاه خود که توسط شرکت سازنده به همراه دستگاه به شما داده شده استفاده کنید و به هیچ وجه دستگاه خود را با شارژرهای غیر استاندارد شارژ نکنید!
۵. عدم استفاده از تکنولوژی شارژ سریع!
در تکنولوژی شارژ سریع (Quick Charge) به جای استفاده از ولتاژ معمولی ۵v از ولتاژ بالاتر مثل ۹v استفاده می‌شود، هرچند این شارژر می‌تواند به همراه دستگاه به شما ارائه شود، اما بهتر است به جای آن از شارژرهای معمولی استاندارد (متناسب با شرکت سازنده‌ی دستگاه خود) استفاده کنید و تا حد امکان دستگاه خود را به صورت سریع شارژ نکنید، در حال حاضر استفاده از تکنولوژی شارژر سریع می‌تواند طول عمر مفید باتری دستگاه شما را کاهش دهد، علاوه بر این شارژ سریع دمای باتری را افزایش داده و این مورد نیز خود به کاهش ظرفیت باتری دستگاه منجر خواهد شد، توصیه‌ی ما این است که در صورت امکان دستگاه خود را به آرامی شارژ کرده و اصلا برای شارژ شدن آن عجله نکنید!
اگر واقعا فکر می‌کنید برای شارژ شدن دستگاه خود عجله دارید و باید سریعا دستگاه خود را شارژ کنید، توصیه می‌کنیم مقاله‌ی چگونه تلفن هوشمند خود را سریع‌تر شارژ کنیم را مطالعه کنید، ما در آن مطلب روش‌هایی را برای افزایش سرعت شارژ شدن گجت‌های همراه شرح داده‌ایم، روش‌هایی که هیچگونه آسیبی به دستگاه شما نمی‌رسانند.